19th century Ottoman modernization period was such a circle that westernization concept had shown its results in form of place projections. The multicultural social structure of Ottoman Imperial has been affected by French Reforms and coeval beliefs in Europe; freedom, democracy, humanity ideas, especially after the rights goverment gave under the name of “kapütilasyon”, come into word in daily life. This renewal period, which can be defined as westernization movement and can be dated to Lale Devri, has shown its reflections in building actions generally as military education buildings. Foreign schools, even somes’ history related to 16th - 17th century, has reached their education context at the same period. Since 19th century, foreign schools got changed; some changed their names, others consoludate with another under a new name and most of them closed by the end of century. Today, the number of foreign schools in Istanbul is 11. Those schools with their qualified and modern education programs, intelligence in discipline and different building structures which is a result of the additional extensions made since they opened, were demanded by Muslim families for wishing a better and modern education for their children. Those schools, both in social and physical structure differed from that times Ottoman educational institutions. Even today, with the additional relation of the country it belongs, they have developed the sense of belonging to a community. Those historical school buildings need to be preserved with all sort of values they own.

Osmanlı aydınlanmasında 19. yüzyıl; batılılaşma olgusunun mekansal izdüşümlerinin görülmeye başlandığı bir dönemdir. Osmanlı’nın çok uluslu yapısı; Avrupa’da yaşanan aydınlanma çağı ve ardından Fransız Devrimi’nden ister istemez etkilenmiş; özgürlük, demokrasi ve birey kavramları sosyal hayat içinde özellikle kapütilasyonlardan sonra dile getirilir olmuştur. Batılılaşma hareketleri olarak adlandırabileceğimiz ve Lale Devri’ne dek geri çekebileceğimiz bu yenilenme döneminin; Osmanlı tebaasına etkileri, öncelikle askeri eğitim yapılarında kendini göstermiştir. Bu makalenin konusunu oluşturan yabancı devlet okulları da bugünkü modern yapılarının temelini; her ne kadar kuruluş tarihleri erken döneme dayansa da, bu dönemde atmışlardır. Yabancı devlet okullarının kurulmalarındaki birçok alt etkenden biri; batılılaşmanın ötesinde, kendi ülkelerindeki vatandaşların aldıkları eğitimin eşdeğerini, Osmanlı’da yetişen yabancı ve özellikle Levanten ailelerin çocukları için istemeleridir. Bu dönemde kurulmuş okullardan bazıları isim değiştirerek tekrar tekrar açılmış, bir diğeri başka bir okulla bir araya gelerek yeni bir kurum oluşturmuş; zamanla özellikle elçiliklerde çalışabilecek kalifiye eleman yetiştirmek amacıyla eğitim programını değiştirmiş, 19. yy.’da sayıca hızlı bir artış göstermiş olsa da büyük bir bölümü Lozan Anlaşması’ndan sonra kapatılmıştır. Kaliteli ve modern öğretim programları, disiplinli eğitim anlayışı ve zamanla Müslüman ailelerin de çocuklarını bu okullara göndermek istemeleri sonucu eklentili bir şekilde büyümeye çalışmış okul binalarıyla bu kurumlar; kuruldukları dönemde Osmanlı’da bulunan diğer sivil eğitim kurumlarından, sosyal ve fiziki anlamda oldukça farklı bir zemine konumlanmışlardır. Tarihi ve güncel haritalar üzerinde karşılaştırma ve döneme ait yazılı kaynakların taranması yöntemiyle saptanmış okul yapıları içinde, günümüzde eğitim işlevini devam ettirenler, farklı bir işlev yüklenenler ve kullanılmayanlar olmak üzere üç grupta ele alınmıştır. Günümüzde kent dokusunun önemli noktalarında yer alan bu yapıların taşıdıkları değerlerle gelecek nesillere aktarılmaları gerekmektedir. Tarihi eğitim yapılarının özgün karakterini işlevlendirerek sürüdürülebilir kılmayı amaçlayan koruma önerileri, okul yapılarının sahip oldukları çok yönlü değerler bağlamında geliştirilmelidir.